معرفی و مقابله با حملات XSS (Cross-Site Scripting)
در دنیای امنیت وب، یکی از رایجترین و خطرناکترین آسیبپذیریها حملات XSS یا Cross-Site Scripting است. این نوع حمله میتواند منجر به سرقت اطلاعات حساس کاربر، هک شدن حسابها، اجرای کدهای مخرب در مرورگر قربانی و حتی تسلط بر حساب مدیر سایت شود. در این مقاله به معرفی کامل حملات XSS، انواع آن، روشهای سوءاستفاده مهاجمان و راهکارهای مقابله با آن خواهیم پرداخت.
XSS چیست؟
XSS مخفف Cross-Site Scripting است. در این حمله، مهاجم کدهای مخرب جاوااسکریپت (و گاهی HTML یا سایر اسکریپتها) را به ورودیهای وبسایت تزریق میکند. زمانی که مرورگر کاربر این ورودی آلوده را نمایش دهد، کد مخرب اجرا شده و میتواند اطلاعات کاربر را به مهاجم ارسال کند یا اقدامات خطرناکی روی سایت انجام دهد.
انواع حملات XSS
1. Stored XSS (ذخیرهشده)
در این نوع حمله، کد مخرب بهصورت دائمی در پایگاه داده سایت ذخیره میشود. مثلاً در بخش نظرات، پروفایل کاربری یا فرم تماس. هر بار که کاربران به این صفحه مراجعه میکنند، کد مخرب در مرورگر آنها اجرا میشود.
2. Reflected XSS (بازتابی)
در حملات بازتابی، کد مخرب در URL یا پارامترهای فرم ارسال میشود و در پاسخ وبسایت (بدون ذخیرهسازی در سرور) مستقیماً به کاربر بازتاب مییابد. این نوع حمله اغلب در لینکهای آلودهای مشاهده میشود که مهاجم برای قربانی ارسال میکند.
3. DOM-Based XSS
در این نوع حمله، آسیبپذیری در کدهای جاوااسکریپت سمت کاربر وجود دارد. مهاجم از طریق تغییر در DOM مرورگر، اسکریپت مخرب خود را اجرا میکند، حتی بدون دخالت مستقیم سرور.
مخاطرات حملات XSS
- سرقت کوکی و نشستهای کاربران
- اجرای عملیات جعلی به نام کاربر (Account Hijacking)
- نمایش محتوا یا فرمهای فیشینگ
- تغییر ظاهری صفحات سایت (Defacement)
- توزیع بدافزارها از طریق مرورگر
مثالهایی از حملات XSS
مثال 1 – ذخیرهشده
مهاجم در قسمت نظر یک پست، کدی مانند زیر را وارد میکند:
<script>alert('XSS Attack!')</script>
هر کاربری که صفحه نظرات را باز کند، این پیام را بهصورت پاپآپ مشاهده میکند.
مثال 2 – بازتابی
لینک آلوده:
http://example.com/search?q=<script>alert('Hacked!')</script>
اگر سایت بدون فیلترسازی ورودیها، پارامتر q را در صفحه نمایش دهد، این کد مخرب اجرا خواهد شد.
چگونه از حملات XSS جلوگیری کنیم؟
1. فراردهی دادهها (Escaping)
مهمترین راه مقابله با XSS، فراردهی دادههای ورودی قبل از نمایش در HTML است. استفاده از توابعی مانند htmlspecialchars()
در PHP یا توابع مشابه در سایر زبانها میتواند از اجرای کدهای مخرب جلوگیری کند.
2. اعتبارسنجی و پاکسازی ورودیها
ورودیها باید بهدرستی اعتبارسنجی شوند. اگر مثلاً فقط باید عدد وارد شود، از دریافت رشته متنی جلوگیری کنید. برای پاکسازی HTML از کتابخانههایی مانند HTMLPurifier یا DOMPurify استفاده کنید.
3. استفاده از Content Security Policy (CSP)
CSP یک هدر امنیتی است که به مرورگر میگوید کدام منابع مجاز هستند. با تنظیم صحیح CSP میتوان جلوی اجرای اسکریپتهای ناشناس و تزریقشده را گرفت.
4. جلوگیری از درج مستقیم HTML
هیچگاه به کاربر اجازه ندهید محتوای HTML دلخواه در سایت درج کند، مگر آنکه کاملاً فیلتر شده و ایمنسازی شده باشد.
5. استفاده از فریمورکهای امن
بسیاری از فریمورکهای مدرن (مانند Laravel، React، Angular) بهطور پیشفرض خروجیها را escape میکنند. استفاده از این ابزارها امنیت را بهبود میب