انواع آسیب‌پذیری‌های وب رایج و روش‌های تشخیص آنها
در دنیای وب امروز، امنیت یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها برای توسعه‌دهندگان و مدیران سایت‌ها است. وب‌سایت‌ها در معرض انواع آسیب‌پذیری‌ها قرار دارند که در صورت عدم شناسایی و رفع آنها، می‌توانند منجر به نفوذ، سرقت اطلاعات و اختلال در سرویس شوند. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین انواع آسیب‌پذیری‌های وب و روش‌های تشخیص آنها خواهیم پرداخت.
۱. آسیب‌پذیری SQL Injection (تزریق کد SQL)
SQL Injection یکی از رایج‌ترین و خطرناک‌ترین آسیب‌پذیری‌ها است که به مهاجم اجازه می‌دهد دستورات SQL دلخواه خود را به پایگاه داده ارسال کند. این کار معمولا از طریق ورودی‌های فرم‌ها، URL یا هدرهای HTTP انجام می‌شود.
روش‌های تشخیص:
- ارسال کاراکترهای خاص مانند ‘، “، — و مشاهده رفتار غیرمنتظره در خروجی
- استفاده از ابزارهایی مانند SQLMap برای تست خودکار
- بررسی لاگ‌های پایگاه داده برای دستورهای غیرمعمول
۲. Cross-Site Scripting (XSS)
XSS به معنای تزریق اسکریپت‌های مخرب در صفحات وب است که باعث می‌شود کدهای جاوااسکریپت مخرب در مرورگر کاربران اجرا شود. این آسیب‌پذیری معمولا از عدم اعتبارسنجی ورودی‌ها ناشی می‌شود.
روش‌های تشخیص:
- ورود کدهای جاوااسکریپت در فرم‌ها و مشاهده اجرای آنها
- استفاده از ابزارهای اسکن خودکار مانند OWASP ZAP
- بررسی محتوای ورودی‌های ذخیره‌شده و بازخوانی شده
۳. Cross-Site Request Forgery (CSRF)
در این حمله، مهاجم کاربر را وادار می‌کند درخواست‌های ناخواسته‌ای به سایت ارسال کند که معمولا تغییراتی روی حساب کاربری یا داده‌ها ایجاد می‌کند.
روش‌های تشخیص:
- بررسی وجود توکن‌های CSRF در فرم‌ها
- تست ارسال درخواست‌های جعلی با حذف یا تغییر توکن
- استفاده از ابزارهای تست نفوذ وب
۴. Remote Code Execution (RCE)
در این آسیب‌پذیری مهاجم قادر است کد دلخواه خود را روی سرور اجرا کند که می‌تواند منجر به کنترل کامل سرور شود.
روش‌های تشخیص:
- بررسی وجود توابع خطرناک در کدها
- تست آپلود فایل‌های مخرب
- استفاده از ابزارهای امنیتی برای شناسایی ورودی‌های آسیب‌پذیر
۵. Directory Traversal
این حمله به مهاجم اجازه می‌دهد به فایل‌ها و دایرکتوری‌هایی خارج از مسیر مجاز دسترسی پیدا کند.
روش‌های تشخیص:
- ارسال رشته‌هایی مانند
../در ورودی‌ها و بررسی دسترسی - تست درخواست‌های HTTP با مسیرهای غیرمجاز
۶. Security Misconfiguration
تنظیمات نادرست سرور، نرم‌افزار و اپلیکیشن‌ها می‌تواند منجر به افشای اطلاعات یا دسترسی غیرمجاز شود.
روش‌های تشخیص:
- اسکن پورت‌ها و سرویس‌های باز
- بررسی نسخه نرم‌افزارها و به‌روزرسانی‌ها
- تست دسترسی به فایل‌ها و دایرکتوری‌های حساس
۷. Broken Authentication
مشکل در فرآیند احراز هویت می‌تواند اجازه دهد مهاجم با جعل هویت، وارد حساب کاربری شود.
روش‌های تشخیص:
- تست حملات brute force و credential stuffing
- بررسی مدیریت نشست‌ها و توکن‌ها
- آنالیز لاگ‌های ورود و خروج
۸. Sensitive Data Exposure
اگر داده‌های حساس به شکل ناامن ذخیره یا انتقال داده شوند، احتمال افشای آنها وجود دارد.
روش‌های تشخیص:
- بررسی استفاده از پروتکل HTTPS
- بررسی رمزنگاری داده‌ها در پایگاه داده
- آنالیز درخواست‌ها و پاسخ‌های شبکه
۹. Insecure Deserialization
این آسیب‌پذیری وقتی رخ می‌دهد که داده‌های سریال‌شده به درستی اعتبارسنجی نشوند و باعث اجرای کد مخرب شوند.
روش‌های تشخیص:
- تست ورودی‌های سریال‌شده
- آنالیز کدهای مربوط به فرآیند سریال‌سازی
۱۰. Using Components with Known Vulnerabilities
استفاده از کتابخانه‌ها و افزونه‌های قدیمی و دارای آسیب‌پذیری می‌تواند کل سیستم را تهدید کند.
روش‌های تشخیص:
- استفاده از ابزارهایی مانند OWASP Dependency Check
- بررسی گزارش‌های آسیب‌پذیری
جمع‌بندی و توصیه‌ها
برای حفاظت از وب‌سایت خود لازم است به‌طور مداوم آسیب‌پذیری‌ها را شناسایی و رفع کنید. توصیه می‌شود از روش‌های زیر بهره بگیرید:
- اجرای تست‌های نفوذ و اسکن امنیتی منظم
- به‌روزرسانی مداوم نرم‌افزارها، افزونه‌ها و سیستم‌عامل
- استفاده از فریم‌ورک‌ها و کتابخانه‌های امن
- پیاده‌سازی سیاست‌های کنترل دسترسی و احراز هویت قوی
- آموزش تیم توسعه و کاربران سایت درباره امنیت وب
با رعایت این نکات و شناخت آسیب‌پذیری‌های رایج، می‌توان تا حد زیادی از تهدیدات امنیتی جلوگیری کرد و محیط امن‌تری برای کاربران ایجاد نمود.